Behi- eta zaldi-aziendaHaragitarako behi-azienda jarduera nagusia da mendigune horietan, eta gora egiten ari da azken urteotan. Egungo maneiuak mendiko larre naturalen aprobetxamendua barne hartzen du, oro har kontserbaziorako balio txikiagokoak diren beste larre batzuekin konbinatuta. Erabilera-sistemak aldatu egin dira azken urte hauetan, baina oraindik erabilera mantentzen da mendiko larretan, urteko zikloaren uneren batean. Galizian gehien erabilitako arrazak Otxar Galiziarra eta horren gurutzaketak dira, eta Euskadin Pirinioetako arraza nabarmentzen da. Mendi batzuetan arraza autoktono babestuak erabiltzen dira, hala nola Cacehan, Vienesa, Terreña edo Betizua, landa-izaera handia izateagatik bereziak direnak.Txahal-haragia asko baloratzen da merkatuan; hala ere, ez dago maneiu-sistema jasangarrien bidez ekoizpenari balioa ematen dion eta habitatak kontserbatzeko ekarpen positiborik egiten duen sistemarik. Euskadin Euskal okela jatorri-etiketa dago.Galiziako iparraldean, Serra do Xistraleko, Monte Maior eta Xerra da Faladoirako eremu pilotuetan, abeltzaintza tradizionaleko ustiapen-sistema haragirako behi-azienda (onura ekonomikoa dakarte) eta maneiu tradizionaleko zaldi askeak (zeharkako onura dakarte, txilardiak eta zohikaztegiak bazkatzeko egokiagoak direlako).Euskadiko mendietan ohikoak dira haragiko zaldi-taldeak, oro har “Euskal Herriko mendiko zaldi” arrazakoak.
Ardi- eta ahuntz-aziendaEuskadin, RURALtXA!ren proiektuaren esparruko mendilerroetan, azienda xeheko artzaintzarako tradizio sekularra dago, batez ere Latxa arrazako ardiekin, espezie hori oso espezializatuta dagoelako gazta egiteko esnearen ekoizpenean (Idiazabal JD). Antzina, artzainak artaldearekin geratzen ziren mendiko bordetan udako hilabeteetan, jezten eta gazta egiten. Tradizio hori ia desagertuta dago, Aralar eta Aizkorriko etxola batzuetan izan ezik, non gaur egun inbertsio garrantzitsuak egiten ari diren mendiko gaztaren elaborazioa mantentzeko eta Mendiko Gazta etiketaren bidez sustatzeko.Gaur egun, ohikoena da artaldeek mendilerroak igotzea jeztea amaitu ostean, ekainean edo uztailean, eta urrira arte luzatzea egonaldia. Horrek aukera ematen du artaldeak maneiatzeko; hala ere, artzainen partetik gidaritza falta badago, larre-habitatak murriztu daitezke. Gainera, duela urte gutxitik Sierra Salvadan, Arkamo-Gibijon edo Gorbeian otsoak egoteak azienda xehea pixkanaka jaistea eragin du mendi horietan.
Aprobetxamendu tradizionala zaldi basatiekinGaliziako esparru pilotuak, bereziki Serra do Xistral eta Serra da Groba, zaldi basatien presentziagatik bereizten da, “besta” izenaz ezagunak direnak. Animalia horien aprobetxamendu tradizionalaren jarraitutasunak habitaten kontserbazioa errazten du, eta, aldi berean, Penintsulako ipar-mendebaldeko zaldien populazio endemikoaren mantentzea. Ematen dituzten zerbitzu ekosistemikoen artean, honako hauek aipatu ahal dira: baso-biomasaren murrizketa, lehentasunezko habitaten kontserbazioa (txilardi heze atlantikoak, esaterako), eta horren eragina behi-aziendarentzako larreak hobetuz. Gainera, azpimarratzekoa da maneiu sistema tradizional honen balio kultural eta etnografikoa, Galizian (Galizian) hala deitzen dena, nola ekoturismoko jarduerak garatzeko potentziala.Animalia horietatik lortutako produktuak gaur egun haragitarako pottokak dira. Iraganean, produktu nagusia “Rapa das Bestas” famatutatik lortutako zurdak ziren, batik bat koltxoiak, besaulkien betegarriak, etab. egiteko erabiltzen zirenak, eta bezatu ostean ustiategietan, zamalanetan edo garraioan lan egiteko erabiltzen ziren animaliak.Animalia horiek eta Euskadiko Pottoka arrazak duten lotura aipatu behar da; izan ere, antzeko ezaugarriak eta baserriko ezaugarriak zituztenak; hala ere, horien presentzia ez da oso ohikoa RURALtXA!ren esparruko mendietan.
ErlezaintzaEz dago eztia bezalakorik poto batean paisaiaren kolore, ñabardura eta usain guztiak pilatzeko. Ez dago eztia bezalakorik habitaten kontserbazioa eta baliabide naturalen erabilera jasangarria elkartzeko. Esparru pilotuetan gutxiengoaren jarduera den arren, txilarreko eztia oso ondo baloratutako produktua da eta bioekonomiarako motorrerako potentzial handia du.
Beste jarduera batzukBatere ohikoak ez diren, sendabelarren laborantza, Serra do Xistraleko (Galizia) San Simón gazta fabrikatzeko prozesuan erabiltzen den urkiaren zur-aprobetxamendua, eta beste batzuk, jarduera sare honen osagarri dira. Jarduera horiek ingurune natural etsai baten tokiko ezagutza sakonean sustraituta daude, bertako jendeari nola biziraun erakutsi baitie, eta RURALtXA!