Habitatak

Iberiar Penintsulako habitat erdinatural garrantzitsuenetan lan egiten dugu, hala nola txilardi heze atlantikoak (4020*) eta horien zohikaztegidun mosaikoak (7110*, 7130*, 7140, 7210* eta 7230), txilardi lehor azidofiloak (4030) eta kaltzikolak (4090), belardi menditarrak (6230*), larre mesofiloak (6210(*)) eta harritarrak (6170). Horiek guztiak Batasunaren Intereseko Habitatak dira, eta izartxoak (*) adierazten du habitatak lehentasuna duela Habitatei buruzko Zuzentarauaren arabera.

Europar Batasunaren intereseko habitatek osatutako 21.000 ha inguru dira, mendigune zabaletan, eta lehentasunezko habitat ugari daude, desagertzeko arriskuan; horregatik, Europar Batasuneko eremuan horiek mantentzea ardura berezia da.

4020*
Txilardi heze atlantikoak

Galizian

Formazio irekiak dira, zuhaitz gutxikoak, eta gehien bat txilar eta oteak daude bertan (Erica spp., Calluna vulgaris, Ulex spp., besteak beste). Oro har, azidoak diren, txarto drainatuta dauden, joera higroturbosoa duten, udako lehorteekiko sentikorrak diren, hezetasun maila altuko tokiak okupatzen dituzten eta biodibertsitate eta flora-aniztasun handia duten lurretan gertatzen dira.

Txilardi ertain-txikiak dira, espezie ugarik osatutako zurezko geruza dutenak (Erica mackayana, Erica tetralix, Erica ciliaris, Erica cinerea, Calluna vulgaris, Daboecia cantabrica, Ulex gallii), eta horien artean espezie belarkarak egoten dira, hala nola Deschampsia flexuosa, Juncus squarrosus edo Carum verticillatum, besteak beste.

RURALtXA!rekin lan egiten dugun Galiziako iparraldeko mendilerroetan, eta formazio horietan Erica mackayana txilar endemikoak menderatzen ditu gainerako erikazeoak. Erica mackayana uztailetik azarora loratzen da, unbela formako infloreszentziak eta hosto iletsuak ditu, eta tapiz arrosa liluragarriak eratzen ditu.

4030
Txilardi lehor azidofiloak

Galizian eta Euskadin

Sastraka ertainak, zenbait txilar espeziek (Erica spp.) menderatzen dituztenak, txilar arruntarekin (Calluna vulgaris), eta, batzuetan, otakarekin (Ulex spp.) batera. Iratze arrunta (Pteridium aquilinum) ohikoa da, eta, gune fresko eta altu batzuetan, baita ahabia (Vaccinium myrtillus) eta txilar zuria (Erica arborea) ere. Euskadin, zenbait azpimota bereizi daitezke: Erica arborearen txilardi menditar altuak, ahabia arbolak, txilardi atlantikoak eta azpiatlantikoak.

Klima euritsuko eskualdeetan sortzen diren sastrakak dira (onbroklima azpihezetik hiperhezera), lurzoru azidoen gainean, dela substratuaren izaera silizioagatik, dela euriak lurra garbitu eta desinfektatzeagatik. Oso hedatuta daude Euskadiko isurialde atlantikoan, landaretza-pisu muinotarretan eta menditarretan, eta gutxiago agertzen dira isurialde mediterraneoan. Altuera baxuko eta ertaineko inguruetan, otakek menderatutako txilardietan (Ulex europaeus eta U. gallii) agertu ohi dira. Mendi-inguruetan, oro har altuagoak eta freskoagoak lanbrotsuagoak direnez, ahabia-arbolak eta Erica arboreako txilardi altuak agertzen dira.

Azienda larriaren abeltzaintza estentsiboarekin gehien bat lotutako habitat batean, aitzitik, formazio horien erabilera oso interesgarria da loratze-garaia aprobetxatzen duten ustiategi transtermitanteen erle-aprobetxamendua.

4090
Genistadun txilardi kaltzikolak

Euskadin

Izendapen horren barruan daude normalean kuxin-formakoak izaten dituzten sastrakak, eta larre eta sastrakadiko mosaiko ertainak. Mosaiko horiek muinoetan, mendi-hegaletan, gailurretan eta harkaitz-erlaitzetan daude, kareharrizko edo bazterreko lurren gainean, itsas mailatik Euskadiko mendietako gailurretaraino. Ia kasu guztietan elorri-triska edo otabera (Genista hispanica, occidentalis azpiespeziea) eta txilar arrunt (Erica vagans) ugari daude. Horiek multzoari itxura berezigarria ematen diote eta “aurrelarre” edo “txilardi kaltzikola” izena justifikatzen dute; horrela izendatu ohi dira landare-multzo anitz horiek. Oro har, bi gramineo gehitzen zaizkie, hosto zabaleko albitza (Brachypodium pinnatum) eta Kantauriko oloa (Helictotrichon cantabricum), makola handiak eta bereizgarriak hedatzen dituena. Zenbait kasutan, ipuru (Juniperus spp.) ugari daude, adibidez, ezpela (Buxus sempervirens) edo erromeroa (Rosmarinus officinalis).

Euskadi osotik banatutako habitata den arren, presentzia masiboa du banalerroko eta hegoaldeko mendien arteko eremuan. Iparraldean ez da hain ohikoa, eta kareharrizko substratuei atxikitzen zaizkie, bai kostaldekoak, bai mendi gainetakoak. RURALtXA!ren proiektua garatzen den tokietan, funtsezko eremu gisa ezarri daitezke Arkamo-Gibijo-Arrastaria KBEren habitata kontserbatzeko funtsezko espazio gisa.

6210*
Brachypodium pinnatuma (* orkidea asko dituzten lekuak) duten larre mesofiloak

Euskadin

Gramineoek menderatutako larreak, oso anitzak lore-osaeran. Orkidea asko dituztenean, lehentasunezko habitatak dira Habitaten Zuzentarauaren arabera. Askotan, albitzak, baina beste batzuetan gramineo menderatzaileak (Brachypodium pinnatum) daude, eta Bromus erectus y Festuca gr. rubra nabarmentzen da. Artzaintza uzten denean, inguru horiekin kontaktuan dauden zuhaixka eta sastraken sasi batzuk agertzen dira. Kultibatutako finkak uzteagatik ere agertzen dira. Egoera hori onuragarria da landare belarkarentzako, baina kaltegarria sasi eta zuhaixkentzako; izan ere, urte batzuk behar izaten dituzte eremu horiek kolonizatzeko.

Euskadiko iparraldeko erdialdean, onbroklima heze eta hiperhezeetan, larre horiek lur lehorreko eremuak hartzen dituzte. Hegoaldeko erdialdean egoera ez oso hezeak eta ez oso lehorrak egoten dira; horregatik, lekualdatu behar dira hezetasun edafikoa handitzen denean, larre higrofiloagoen bidez, eta, lehortasun edafikoarekin batera lehortasun atmosferikoa badago, larre xerofiloen bidez. Erabilera zabalduena abeltzaintza estentsiboa da ardiekin eta azienda larriekin. Larre horiek gizakiek behar bezala maneiatzen dituztenean, ebakitze-belardietara ematen dute bidea.

Oro har, EAEn ohiko habitata da, bai isurialde atlantikoan, bai mediterraneoan.  RURALtXA! proiektua garatzen duen Euskadiko mendilerroetan gehien bat Aralarren eta Arkamo-Gibijo-Arrastarian dago.

6230*
Belardi menditarrak

Euskadin

Belardi menditarrek fisionomia bereizgarria dute. Honela laburbildu ahal da: belar fineko alfonbrak osatzen dituzte, eta horiek berde eta fresko mantentzen dira udaren amaierara arte. Landare belarkarak nagusitzen dira, bereziki zenbait gramineo zopizkarak, , aziendaren hortzek moztu ondoren berriro sortzeko egokituta daudenak eta zapaldu ostean apurtu gabe eusten dutenak. Gainera, kalitate oneko eta larre-baloreko landareak dira.

Zelai fin eta berdin horiek tipikoak dira klima fresko eta hezeko mendiguneetan. Antzina dute jatorria, Neolitikoan, aziendaren etxekotzearen eta artzaintzaren hasieran. Euskadin, milurteko artzaintzak mendiko belardi horien jatorria bera baldintzatu du eta aziendak bere hortzak eta oinatzak landare zurkararik ez duten gune horretatik urrun mantentzen dituzte.

Gure onbroklima hezeei eta hiperhezeei lotutako plubiometriak lurzoruen azidifikazioa eta flora azidofiloa dakartza; dena den, kasu askotan material karetsuen gainean finkatzen dira. Belarra ez da lehortzen udan, belar fina izan ezik; halaxe gertatzen da Agrostis curtisii larretan.

Zenbait azpimota daude Euskadin. Artzain-mendilerroetan zabalduena (Aralar, Aizkorri-Aratz, Gorbeia) belardi menditar finak dira. Bestalde, oreinak egon ohi diren Nardus stricta inguru gutxi daude Euskadin eta RURALtXA!k esku hartzen duen mendilerroren bateko azalera txikiak hartzen dituzten, adibidez, Gorbeian. Azkenik, Agrostis curtisii larre silizikolak eta Cynodon dactylon duten belardiak mendi-hegal aldapatsuetako sakonera gutxiko lurzoruetan eta gailur egoeretan egoten dira normalean.

7110*
Zohikaztegi altu aktiboak

Galizian

Zohikatz-formazioak dira (materia organikoa zohikatz gisa pilatzen dute), izenak berak adierazten duen moduan, azidoak dira, mantenugai mineralei dagokienez txiroak, eta batik bat euri-uraz elikatzen dira. Lurraren morfologiari esker lortzen dute blaitzea.

 

Esfagonoek (Sphagnum spp.) menderatzen dituzte, hau da, urpean eta egoera pobrean nekez deskonposatzen diren landareek. Horregatik, hondakinak zohikatz moduan metatzen dira. Sphagnum pylaesii nabarmentzen da; izan ere, Habitaten Zuzentarauaren arabera Batasunaren intereseko espeziea da. Habitat horretako berezko beste espezie batzuk landare intsektujaleak dira, Drosera eta Pinguicola generoetakoak, bai eta ziperazeoak (hala nola Eriophorum angustifolium,) Carex espezieak ere.

RURALtXA! proiektuko Galiziako iparraldeko mendilerroetan, habitat horretako berezko landareak aurkitu ditzakegu. Espezie horiek animaliak harrapatzeko metodoak garatu dituzte; izan ere, lur zingiratsuetan (nitrogeno gutxikoak) bizirauteko, beren harrapakinen proteinak digeritu behar dituzte beren nutrizio-beharrak betetzeko. Droserek luzapendun hostoak dituzte, muzilago izeneko itsasgarri antzeko bat sortzen dutenak; horrela, itsasgarri tanta batzuk daude erro bakoitzaren amaieran. Pinguikolek hosto indartuak dituzte, ile guruintsu eta iletsuekin, eta intsektuak erakarri eta harrapatzen dituzte.

Aktiboen kategoria zohikatz-landaredia sortzen dutenean ematen zaie; horrela, altueran hazten dira, eta hortik dator abizen altua.

7130*
Zohikaztegi estaltzaile aktiboak

Galicia

Oso arraroak dira Iberiar Penintsulan. Kantauri Mendikateko oso kokagune lokalizatuetan agertzen dira, eta Lugo eta Coruñako mendilerro ozeanikoetan, hala nola Serra do Xistraleko Natura 2000 Sareko guneetan, non RURALtXA! proiektua garatzen den.

Zohikaztegi horiek drainatze txarreko erliebe lauetatik edo aldapatsuetatik hedatzen dira, prezipitazio altuko klima ozeanikoko guneetan. Materia organikoa biltzen dute zohikatz gisa, eta ura batik bat euritik, ihintzetik edo lainotik biltzen dute. Esfagnoak kasu guztietan garrantzitsuak izan arren, ziperazeoen (Carex durieui) eta gramineoen (Molinia caerulea) proportzioa handiagoa da zohikatz altuen kasuan baino. Zohikaztegi altuetan bezalaxe, aktiboak dira zohikatza eratzen duten landaretza dutenak.

Zohikaztegi estaltzaile aktiboak lore-homogeneotasun handia dute. Multzoan karizeek (Eriophorum angustifolium, Carex durieui) eta gramineoek (Molinia caerulea, Deschampsia flexuosa) menderatutako estalki belarkara oso dentsoa izateagatik nabarmentzen dira. Horiekin batera egon ohi dira, estaldura baxua lortuta, Galiziako iparraldean egon ohi diren sastraka espezieak, hala nola Erica mackayana, Erica cinerea edo Calluna vulgaris. Adierazitako espezieen artean, Sphagnum generoa nabarmendu behar, gehien bat zohikatz altuetan Sphagnum pylaesii izateagatik; izan ere, Habitaten Zuzentarauen arabera intereseko espeziea da, bai eta Narcissus bulbocodium erraboildunak ere.

Ekosistema horiek oso zeregin garrantzitsua dute ziklo hidrologikoaren kontrolean eta uren kalitatean, benetako “esponjen” modura jarduten baitute. Halaber, funtsezko funtzioa betetzen dute klima-aldaketaren egungo testuinguruan, zohikatz-deposituetan karbonoa bildu eta biltegiratuz; izan ere, zohikatz-depositu horiek, mendilerro horietako gune batzuetan, hainbat metroko sakonera hartzen dute.